Przyszła publikacja może zostać uznana za naukową, jeśli spełnia wymogi właściwe tego typu pracom, oraz gdy została zrecenzowana zgodnie z procedurą i w odpowiednim trybie. Podkreślić warto, że tylko tytuły zrecenzowane mają istotny wpływ na kategoryzacje i parametryzacje jednostek naukowych i tylko takie publikacje mają szansę być indeksowane w prestiżowych naukowych bazach bibliograficzno-bibliometrycznych (Scopus, Web of Science i inne). Stąd Wydawnictwo PŁ, reprezentując status wydawnictwa naukowego pierwszej kategorii z punktacją 80 (zgodnie z listą MNiSW; komunikat z 17 grudnia 2019), dokłada wszelkich starań, by zachować najwyższe standardy stawiane przyjmowanym do druku publikacjom.
Procedury recenzowania, którymi posługuje się Wydawnictwo Politechniki Łódzkiej, są zgodne z zaleceniami Ministerstwa Nauki i Szkolnictwa Wyższego opracowanymi w formie broszury „Dobre praktyki w procedurach recenzyjnych w nauce” (Warszawa, 2011).
Co powinno znaleźć się w recenzji?
Nadesłanie tekstu do publikacji jest równoznaczne z wyrażeniem przez autora zgody na poddanie się procedurze recenzowania przyjętej w Wydawnictwie. Teksty przysyłane do redakcji są poddawane wstępnej ocenie i kwalifikacji w celu stwierdzenia, czy są zgodne z profilem Wydawnictwa oraz z wymaganiami zamieszczonymi w Informacjach dla Autorów.
Teksty niezgodne z profilem lub zawierające ewidentne błędy (np. nieprzestrzeganie zasad formatowania, brak odnośników do literatury cytowanej) będą odrzucane na tym etapie i zwracane autorom z odpowiednim pismem wyjaśniającym. Wszystkie prace poddawane są procedurze recenzji wydawniczej, a warunkiem publikacji jest otrzymanie pozytywnej recenzji. Publikacje wysyłane są do dwóch niezależnych recenzentów, najbardziej kompetentnych w danej dziedzinie, spoza jednostki naukowej afiliowanej przez autora.
Ogólne wytyczne:
- Redakcja przekazuje potencjalnemu recenzentowi streszczenie tekstu, od czego zależeć będzie decyzja o przyjęciu lub odrzuceniu tekstu do recenzji, proponując też termin podjęcia decyzji.
- Po wyrażeniu przez Recenzenta zgody na przyjęcie artykułu do recenzji redaktor przesyła do recenzenta pełny tekst artykułu wraz z formularzem recenzji.
- Czas wykonania recenzji nie powinien przekroczyć 3 miesięcy.
- Każda recenzja ma formę pisemną i kończy się wnioskiem o dopuszczenie lub odrzucenie artykułu do publikacji. Warunkiem zakwalifikowania artykułu do dalszych etapów procesu wydawniczego są dwie pozytywne recenzje.
- Recenzent przekazuje sporządzoną recenzję w postaci pisemnej na formularzu recenzji (Druki opinii i zlecenia na wydanie publikacji). Recenzja musi zawierać jednoznaczną konkluzję dotyczącą odrzucenia tekstu (nie kwalifikuje się do druku), jego zakwalifikowania do opublikowania bez poprawek, dopuszczeniu do opublikowania po dokonaniu uzupełnień, zmian merytorycznych lub poprawek wskazanych przez recenzenta.
- Redakcja nie przyjmuje recenzji niespełniających merytorycznych i formalnych wymagań recenzji naukowej, na przykład zdawkowych lub z nieumotywowanymi opiniami krytycznymi bądź pochwałami.
- Autorzy są informowani o wynikach recenzji. Otrzymują je do wglądu, aby mieć możliwość ustosunkowania się do uwag recenzentów. Autorzy są proszeni o zwrot poprawionego tekstu najpóźniej w ciągu jednego miesiąca od daty otrzymania recenzji.
- W przypadku gdy w recenzji sformułowano opinię o konieczności przeredagowania artykułu lub wprowadzenia istotnych zmian lub uzupełnień, recenzent ma prawo do powtórnej weryfikacji poprawionego tekstu.
- W przypadku gdy autor tekstu nie zgadza się z konkluzjami recenzenta, ma prawo do ustosunkowania się do nich wobec redakcji.
- W przypadkach spornych powoływani są dodatkowi recenzenci.
- Ostateczną decyzję o zakwalifikowaniu lub odrzuceniu artykułu podejmuje redaktor naczelny.
- Formularze recenzji (dla monografii, opracowania, podręcznika i skryptu) znajdują się na stronie internetowej Wydawnictwa. Zasady kwalifikowania lub odrzucenia publikacji są podane do publicznej wiadomości na stronie internetowej Wydawnictwa.
- Szczegółowe informacje dotyczące recenzowania artykułów naukowych są opisane w zasadach recenzowania na stronach konkretnych zeszytów i czasopism naukowych, wydawanych przez Politechnikę Łódzką.
Stopień naukowy recenzenta
Prawo recenzowania publikacji naukowych posiadają zasadniczo samodzielni pracownicy naukowi, czyli tacy, który posiadają co najmniej tytuł doktora habilitowanego. W uzasadnionych przypadkach, gdy przedmiotem recenzji jest praca dotycząca dyscyplin rzadkich, ściśle specjalistycznego obszaru badań lub też opinia recenzenta ma odnieść się do fachowego opracowanie o charakterze praktycznym, wydawca może zamówić recenzję u specjalisty w danej dziedzinie, który legitymuje się tytułem doktora. Sytuacja taka może mieć miejsce wówczas, gdy da się wykazać, że brakuje w danej dziedzinie specjalistów z tytułem profesora lub doktora habilitowanego.
Warto pamiętać o kluczowym wymogu formalnym, jakim jest – wyraźnie wspomniane w Ustawie i powtarzane w kolejnych rozporządzeniach – zalecenie, by recenzent nie pozostawał w zależności służbowej, środowiskowej, rodzinnej, osobistej lub innej z autorem pracy. Pozwala to zapobiegać ryzyku nadużyć natury etycznej, znosząc niebezpieczeństwo konfliktu interesów. Najbardziej pożądaną jest sytuacja, kiedy powierza się recenzowanie osobie niebędącej pracownikiem instytucji, z którą związany jest zawodowo autor pracy.
Obowiązki recenzenta
- wydanie opinii w kwestii wartości profesjonalnych i poznawczych ocenianego materiału;
- ocena stopnia nowatorstwa pracy, stosownie do aktualnego stanu reprezentowanej dyscypliny nauki;
- ocena stopnia samodzielności ocenianego dzieła (dotyczy to zarówno tekstu publikacji, jak i materiału ilustracyjnego, projektów graficznych i innych), w tym ustalenie ewentualnych niejawnych zapożyczeń, tj. plagiatów i autoplagiatów, czyli ukrytych zapożyczeń z innych istniejących publikacji autora recenzowanego dzieła;
- zachowanie bezstronności i rzetelności w formułowaniu ocen, nawet gdy naukowe przekonania recenzenta są sprzeczne z przekonaniami autorów;
- dotrzymanie poufności odnośnie treści recenzowanej pracy oraz treści samej recenzji do końca procedury recenzyjnej; recenzentom nie wolno wykorzystywać wiedzy na temat pracy przed jej publikacją;
- ścisłe respektowanie umowy z podmiotem zamawiającym, zwłaszcza zapisów dotyczących terminów sporządzenia recenzji, a także kierowanie się ogólnymi przepisami prawa.
Co powinno znaleźć się w recenzji?
„Dobrą” recenzję wyróżnia wiele cech – jedną z pożądanych jest wyraźny, trójdzielny układ, uwzględniający następujące punkty:
1) część opisowo-sprawozdawcza:
• opis tematu (pełny adres bibliograficzny prezentowanej pracy) i informacje o autorze/autorach;
• określenie charakteru recenzowanej publikacji (np. monografia, podręcznik, skrypt, praca zbiorowa);
• krótka charakterystyka wykorzystanych materiałów i źródeł, zakresu badań oraz celu pracy;
• opis miejsca recenzowanej pracy w dotychczasowym stanie badań, dotyczących danej dziedziny nauki, a zwłaszcza wskazanie nowych obszarów badawczych podjętych przez autora/autorów.
2) część analityczno-krytyczna:
• ocena logiczno-merytorycznej konstrukcji pracy, celowości i poprawności użycia narzędzi i metod badawczych na tle przyjętego zakresu i istniejącego stanu badań, ze wskazaniem na ich ewentualne nowatorstwo;
• krytyczne omówienie kluczowych tez pracy, sposobów ich dowodzenia, a także proponowanych twierdzeń ze szczególnym uwzględnieniem stopnia ich oryginalności;
• w uzasadnionych przypadkach wskazanie obszarów polemiki z autorem pracy;
• informacje o zgodność prezentowanych badań z aktualnymi tendencjami rozwoju danej dyscypliny naukowej, a w przypadku podręczników i skryptów, zgodności z programem nauczania;
• ocena poprawności językowo-stylistycznej pracy, adekwatności formy wypowiedzi oraz jasności ujęcia treści;
• spis konkretnych uwag i sugestii recenzenta ze wskazaniem miejsc w pracy, które powinny być zmienione lub poprawione przez autora(ów), redaktorów naukowych (w przypadku tomów zbiorowych) lub przez redaktorów wydawniczych.
3) część wartościująca (konkluzja):
• jasno wyrażona opinia (pozytywna lub negatywna), co do wartości książki i jednoznaczne stanowisko w kwestii dopuszczenia lub niedopuszczenia pracy do publikacji;
• w przypadku recenzji warunkowo pozytywnej konkluzja recenzji musi znajdować swoje uzasadnienie w części krytyczno-analitycznej. Przy wskazywaniu fragmentów recenzowanej pracy lub ich cytowaniu obowiązkowe jest podanie strony, na której znajduje się dany fragment.
Dokumenty dla recenzentów: